Sıfır Atık Nedir? Neden Önemli?

Türümüzün bir genetik kodu mudur, yoksa yıllar yılı süregelen egemenlik kültürümüzün bir uzantısı mıdır bilemeyiz; ama insan olarak tarihin her döneminde bir izimiz, imzamız olsun isteriz. İnşa ettiğimiz evler, öğrendiğimiz diller, ürettiğimiz eserler, kurduğumuz ideolojiler, geliştirdiğimiz icatlar bizim varlığımızın yeryüzündeki izleridir. Her birine kültürel bir değer biçsek de tüm bunların arkasında, varlığımızın gururu olmayan bir başka iz daha var: Karbon ayak izi. Bugün yaşadığımız dünyada, ne kadar iz bıraktığımızla değil, ne kadar iz bırakmadığımızla ölçülüyoruz. İşte bu yüzden, yaşamlarımızı sürdürülebilir kılmalı, tüm değerlerimizi bu prensibe göre konumlandırmalıyız.

İnsan kaynaklı faaliyetler sonucunda atmosfere salınan yüksek karbondioksit miktarını ifade eden karbon ayak izi, bireysel olarak doğaya ne kadar atık bıraktığımızla da doğrudan ilgili. Tükettiğimiz ürünlerin doğadaki akıbeti hakkında düşünmeye başladığımız an, karşımıza ‘’sıfır atık’’ gibi bir kavram gelecektir. Peki tüm dünyanın dilinden düşüremediği bu sıfır atık nedir?

Kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını, atık oluşumunun engellenmesini, israfın önüne geçilmesini ya da mümkün olan en az seviyeye düşürülmesini amaçlayan atık yönetimi yaşam tarzına sıfır atık deniyor. Peki onu bu kadar önemli yapan ne? Doğaya bıraktığımız her türlü atık, geri dönüşüm sürecine sokulmadığı takdirde, büyük miktarda kaynak kayıplarına yol açıyor. Artan dünya nüfusu ile birlikte bu kaynaklar, her geçen gün daha yetersiz hale geliyor.

Tüm korkumuz ve endişemiz, bir noktada Dünya’nın kendini yenileyemeyecek, tüm canlılar için bir yaşam alanı olamayacak duruma gelmesi. Yine de çözüm için geç değil! Üretim-tüketim davranışlarımızı sıfır atığa göre ayarlamalı, sıfır atığı yaşam tarzımızda bir standart haline getirmeliyiz. Bu yaşam tarzı gözünüzü korkutmasın, az atık bırakmaya dayalı her bir hareket, sıfır atıklı yaşama katkıda bulunacaktır. Çözüm geç değil, başlamak için ise hemen şimdi bir şeyler yapmak yeterli!

Sıfır atığın temel prensipleri neler?

Doğanın çalışma prensibi gibi, sıfır atık da kademelere ayrılan çok yönlü bir disiplindir. Kendisinin bize buyurduğu 5 ana prensibi var: Reddet, azalt, ileri dönüştür/yeniden kullan, geri dönüştür ve kompost hâline getir! Şimdi bunlara biraz daha yakından bakalım.

Reddet: İlk kural ve bir binanın temeli gibi aslında sıfır atık konusunda atılabilecek en sağlam adımdır. Gerçekten ihtiyaç duymadığınız hiçbir şeyi satın almamalı, plastik gibi geri dönüştürülebilir olmayan ürünleri kullanmayı reddetmeli ve tüketmemeliyiz.

Azalt: Günlük tüketim ihtiyaçlarımızı mümkün olduğunca azaltmalıyız, ihtiyaç fazlası ürünlerimizi de başkalarına bağışlamalıyız. Böylece diğer bireylerin de daha az atıkla yaşamasına katkıda bulunabiliriz.

İleri dönüşür veya yeniden kullan: Eskiyen çarşaflardan bez çanta yapmak, kullanmadığımız giysilerden bez oyuncak yapmak; kısacası malzeme atmamak, tekrar üretmek! İleri dönüştürme, tıpkı geri dönüştürme gibi doğaya mümkün olduğunca az atık bırakmayı temel alır.

Geri dönüştür: Diyelim ki bir ürünü satın almamız gerekti, o zaman da aldığımız ürünün geri dönüştürülebilir olmasına dikkat etmeliyiz. geri dönüştürülebilir malzemeden yapılan ürünleri tercih etmeliyiz.

Kompost: Dün akşamdan kalan yemeğimiz artık kokuyor ve bozulmuş mu? Beklemeli, hemen çöpe atmamalıyız çünkü doğanın bu bozuk gıdaya da ihtiyacı var. Bunun için en iyi yöntem atık gıdalarınızı kompost yapmaktır. Bir saklama kabına veya çöp kutusuna hava delikleri açıp, içerisine bozulmuş meyve, gıda atıkları ve kurumuş yaprakları atarak, bir süre çürümeye bırakıp, toprak için besleyici bir gübre oluşturabiliriz. Bu şekilde toprağa yararlı atık bırakmış oluruz.

Sıfır atık konusunda daha fazla bilgi edinmek istiyorum, hangi kaynaklar uygun?

Sıfır atık prensipleri, bütünüyle bir yaşam tarzı değişimini gerektiriyor demiştik. Bu nedenle hayatınızda böylesine çok yönlü bir değişimi getirecek bir konu hakkında detaylı ve doğru bilgiyi edinmek için araştırma yapmak isteyebilirsiniz. Bu konuda hazırlanmış son derece yetkin kitaplar ve belgeseller var, sırasıyla okumanızı ve izlemenizi öneririz.

Sıfır Atık İçin 101 Yol - Kathryn Kellogg: Plastik tüketimini nasıl reddedebilirim, alternatifleri neler? Kompost nasıl yapılır? Sıfır atık prensiplerine göre yaşayan yazar Kathryn Kellogg, sıfır atık tavsiyelerini 101 başlık altında sıralıyor. Bu kitap sayesinde sıfır atık konusunda temel bilgilere sahip olacaksınız.

Sıfır Atık: Tüketim Kültürü ve Gıda İsrafı - David Evans: Besinleri yiyeceğimizden fazla miktarda pişirmek ve bunların atığa dönüşmesinin çevreye verdiği zararların incelendiği kitapta, ünlü sosyolog ve antropologların konuyu destekleyen teorilerine de yer veriliyor. Kellogg’un kitabından hemen sonra, gıda ve atık konusunda yetkinleşmek için bu kitabı okuyabilirsiniz.

Sıfır Atık Ev - Bea Johnson: Son olarak, öğrendiğiniz tüm bilgileri temel yaşam alanınız olan evlerinizde uygulamanız için gerekli ipuçlarını içeren bu kitabı öneriyoruz. Bea Johnson’ın kitabı Sıfır Atık Ev, ‘’Reddet, Azalt, Yeniden Kullan, Geri Dönüştür, Çürüt!’’ olarak beş ayrı evreye ayrılan sıfır atık prensiplerini, ev yaşamlarınıza nasıl adapte edebileceğinizi anlatıyor.

Kitaplarla ek olarak, çeşitli belgeseller izleyerek de sıfır atık konusunda uzmanlaşabilirsiniz. Örneğin Uygunsuz Gerçek - An Inconvenient Truth (2006), Kral Mısır - King Corn (2007), Zararsız Adam - No Impact Man: The Documentary (2009), Vazgeçiyoruz - Bag It (2010) belgeselleri, son derece etkili anlatımlarıyla bu konuda öne çıkan yapımlardan.

Bilmem gereken atık türleri neler?

Bildiğiniz gibi, her bir atık farklı amaçlarla değerlendirilerek geri dönüştürülür. Çevreye duyarlı bireyler olarak bizlerin genel atık türleri hakkında bilgi sahibi olması önemlidir.

Kâğıt: Kâğıdın geri dönüşümü ile kullanılan ham maddelerde ciddi oranda tasarruf sağlanır. Gazete, kitap, karton koli, not kâğıdı, defterler, kâğıt ambalaj bu tarz atıklardandır.

Plastik: Atık oranının en yoğun olduğu malzeme türüdür. Pet şişeler, şişe kapakları, su damacanaları, ambalajlar, naylon poşetler, pet bardaklar, oyuncaklar gibi aklınıza gelebilecek çoğu günlük yaşam ürünün hammaddesinden oluşan atıklardır.

Kompozit: Karton süt meyve kutuları, hazır çorba ambalajları, çikolata ambalajları gibi kâğıt ve plastik karışımı malzemeden üretilen atıklardır.

Cam: Ana maddesi kum olan cam; içecek şişeleri, kavanozlar, porselenler gibi ürünlerle sıklıkla atık olarak doğaya bırakılmaktadır.

Ahşap: Ambalaj amacıyla kullanılan palet kasa, parça, talaş, kırpıntı, sunta, tahta, kontrplak, kereste gibi ahşap malzemeden oluşan atıklardır.

Metal atık: Çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılması sonucu elde edilen malzemeden üretilen; alüminyum içecek kutuları, yağ ve salça tenekeleri, konserve kutuları gibi atıklardır.

Bitkisel atık yağ: Kullanılmış kızartma yağları, son kullanma tarihi geçmiş katı ve sıvı yağları içeren ayçiçeği, mısır, pamuk, zeytin, aspir gibi yağlı bitki tohumlarından elde edilen yağların atıklarıdır.

Organik atık: Buğday, çavdar samanı, olgunlaşmamış meyve-sebze gibi bitkisel ve hayvansal atıklardır.

Elektronik atık: Bilgisayar, telefon, elektrik süpürgesi, tost makinesi, buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, CD, kaset gibi atıklardır. Elektronik atıkların geri dönüşümü çok kapsamlı bir süreçten oluştuğu için, bozulmuş cihazların nasıl değerlendirilebileceği hakkında bilgi edinilmesi gerekir.

Pil: Çinko, alkalin, lityum iyon gibi kullanım ömrü dolmuş veya veya fiziksel zarar nedeniyle kullanılamayacak duruma gelmiş pil atıklardır.

Evde sıfır atıklı yaşama nasıl uyum sağlayabilirim?

Evet biliyoruz, birden bire alışkanlıkları değiştirmek kolay değil, ancak sonucunu düşünerek harekete geçmek, iyileşme yönünde atılan ilk adımdır. En çok atığı mutfaklarımızda ve banyolarımızda çıkardığımıza göre, yukarıda bahsini ettiğimiz 5 prensibi aklımızda tutarak şu noktalara dikkat etmemiz gerekiyor:

• Süpermarketler yerine ekolojik pazarlardan alışveriş yapmak
• Plastik pipet, kâğıt mendil gibi tek kullanımlık ürünleri satın almamak
• Cam kavanozlarımızı atmamak
• Pamuklu bez torba kullanmak
• Sirke, limon, karbonat gibi ev yapımı temizlik ürünlerini kullanmak
• Yemek artıklarımızı çöpe atmamak, kompost yapıp gübre olarak kullanmak
• İşlenmiş gıda satın almamak
• Plastik diş fırçası, tarak yerine bambu veya tahta tarak, diş fırçası edinmek
• Kullan-at traş bıçaklarını satın almamak
• Yıkanabilir makyaj temizleme pamuklarını ve sürdürülebilir kozmetik ürünleri tercih etmek

Sıfır atıkla ilgili güncel bilgilere sahip olmak için Sürdürülebilir Yaşam kategorimizi takipte kalın!