IBOR Reformları ve Geçiş Süreçleri

LIBOR ve Diğer Gösterge Faiz Oranlarında Gerçekleşecek Reformlar ve Geçiş Süreçleri Hakkında

Bu bilgilendirme, Bankamızla olan işlemlerinizde faiz oranının hesaplanmasında USD LIBOR, EUR LIBOR, GBP LIBOR, JPY LIBOR, EURIBOR, EONIA veya TRLIBOR gibi gösterge faiz oranlarının (“IBOR” olarak ifade edilecektir) kullanılıyor olması halinde, bu oranların kullanımının sonlandırılması ihtimali doğrultusunda geçiş süreciyle ilgili bilgi vermek maksatlı hazırlanmış olup; gösterge faiz oranlarına endeksli finansal ürünlerin sahibi olan ve/veya söz konusu finansal ürünlerle ilgili işlem yapmış ya da yapmayı planlayan gerçek ve tüzel kişileri ilgilendirmektedir.

Gösterge Faiz oranları nelerdir?

Gösterge faiz oranları, periyodik olarak ilgili otoritelerce kamuya açıklanan ve referans olarak kullanılan faiz oranlarıdır. Söz konusu oranlar, türev ve kredi sözleşmeleri gibi pek çok finansal sözleşmede referans olarak kullanılabilmektedir. Gösterge faiz oranları, finansal sistemde, bankacılık sisteminde ve genel anlamda ekonomide anahtar bir rol üstlenmektedir. Gösterge faiz oranlarının örnekleri, yukarıda ilk bölümde belirtildiği üzere, LIBOR, TRLIBOR, EURIBOR vb. olabilir ve genel ifadesiyle “IBOR” olarak adlandırılmaktadırlar.

Gösterge faiz oranı reformlarına neden ihtiyaç duyulmuştur?

Dünyada yaygın olarak kullanılan çok sayıda gösterge faiz oranı bir değişim dönemi geçirmektedir.

IBOR faiz oranları, finansal piyasalarda önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, bunların belirlenmesinde baz alınan işlem hacimlerinin azalması ve oranların belirlenmesini sağlayan banka verilerinin devamlılığının sağlanmasında yaşanan sorunlar nedeniyle bu oranların piyasayı yansıtma kabiliyeti azalmaktadır. LIBOR’un hesaplanmasında düzenleyici konumunda olan Birleşik Krallık’taki Finansal Düzenleme Kurumu (UK Financial Conduct Authority) tarafından LIBOR para birimleri ve oranlarına dair sonlandırılma tarihleri aşağıdaki gibi ilan edilmiştir:

• Tüm yayınlanan vadelerdeki Sterlin (GBP), Avro (EUR), İsviçre Frangı (CHF) ve Japon Yeni (JPY) para birimlerindeki LIBOR gösterge faiz oranları için yayınlanmanın sonlandırılacağı ya da sonlandırılmasa bile temsil kabiliyetinin ortadan kalkacağı tarih: 30 Haziran 2022

• Amerikan Doları (USD) para birimindeki LIBOR gösterge faiz oranları için yayınlanmanın sonlandırılacağı ya da sonlandırılmasa bile temsil kabiliyetinin ortadan kalkacağı tarih:
  

* 1 hafta ve 2 aylık vadeler için: 30 Haziran 2022

* Gecelik(overnight),1 aylık,3 aylık, 6 aylık ve 12 aylık vadeler için: 30 Haziran 2023

Mevcut gösterge faiz oranlarının yürürlükten kalkma tarihi bilgileri aşağıdaki tabloda detaylı olarak yer almaktadır. Bu durum diğer gösterge faiz oranları bakımından da mevcut gösterge faiz oranlarının yayınlanmasının tamamen sonlandırılması, sonlandırılmasa bile temsil kabiliyetinin ortadan kalkması veya değişikliğe uğraması şeklinde ortaya çıkabilir. Nitekim, Birleşik Krallık’ta yayınlanan mevcut gösterge faiz oranlarındaki gelişmelere paralel olarak, bazı ülkeler de kendi para birimlerindeki mevcut gösterge faiz oranlarının benzer bir şekilde yayınlanmasının tamamen sonlandırılması, sonlandırılmasa bile temsil kabiliyetinin ortadan kalkması veya değişikliğe uğraması gibi kararlar alabilmektedir ve tarihleri farklılık gösterebilmektedir.

Düzenleyici kuruluşlar ve sektörel birlikler bu çerçevede, kurumların halihazırda yaygın olarak kullanılan gösterge faiz oranlarından kademeli olarak uzaklaşarak, bunlara alternatif olarak oluşan gerçek işlemlere dayalı, gecelik ve risksiz faiz oranlarının (Risk Free Rate), (“RFR”) kullanılmasını tavsiye etmektedirler. Bu çerçevede, başta Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Euro bölgesi ve Türkiye olmak üzere, çok sayıda ülkede IBOR yerine kullanılabilecek çeşitli gösterge faiz oranları üzerinde çalışmalar/uygulamalar başlatılmıştır.

Alternatif olarak belirlenen Risksiz Faiz Oranları (RFR) nelerdir?

Mevcut gösterge faiz oranlarına alternatif yeni oranların geliştirilmesi için bir yol bulmak üzere piyasa katılımcıları ve sektörel kuruluşlarca gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda gecelik işlemlere dayalı alternatif oranlar ortaya çıkmıştır. RFR olarak tanımlanan bu risksiz faiz oranları, finansal piyasalarda gerçekleşmiş olan işlemler dayanak alınarak hesaplandığından oranların piyasayı yansıtma kabiliyetinin yükselmesi beklenmektedir.

Aşağıda, önemli para birimlerine ilişkin olarak tespit edilmiş Risksiz Faiz Oranlarının özet bilgileri bulunmaktadır:

Ayrıca, gösterge faiz oranı reformu kapsamında ülkemizde de uluslararası kuruluşlar ile paralel sürdürülen çalışmalar çerçevesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve diğer paydaşların katkısıyla uluslararası standartlarla uyumlu, finansal türev ürünlerde, borçlanma araçlarında ve çeşitli finansal sözleşmelerde dayanak varlık veya karşılaştırma ölçütü olarak kullanılabilecek Türk Lirası kısa vadeli referans faiz oranı ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak Türk Lirası Gecelik Referans Faiz Oranı (TLREF) oluşturulmuştur. TLREF, Haziran 2019 tarihinden itibaren Borsa İstanbul tarafından günlük olarak yayımlanmaktadır.

IBOR’lar ile Risksiz Faiz Oranları (RFR) arasındaki temel farklar nelerdir?

IBOR’lar ile RFR’lar arasında birtakım temel farklılıklar bulunmaktadır. IBOR gösterge faiz oranları birden fazla vade yapısında (3 aylık, 6 aylık gibi) mevcut olmakla birlikte, RFR’lar gecelik (overnight) faiz oranlarıdır.

Buna ek olarak, IBOR gösterge faiz oranlarının hesaplanmasında karşı banka kredi riski, likidite riski gibi birtakım unsurlar fiyatlamaya dahil edilebildiğinden RFR’lardan farklı bir likidite yapısı oluşabilmektedir. Ayrıca, IBOR’lar dayanak olarak bankalar arası teminatsız kredi işlemlerini esas alırken; RFR’lar yapısı gereği teminatlı olan menkul kıymet repo piyasalarını dayanak almaktadır.

RFR’lar geçmişe dönük olarak hesaplanırken buna karşılık, IBOR'lar, ilgili gelecek vade için tutara uygulanacak oranı göstermektedir.

Müşterilerimize Olası Etkileri Nelerdir?

RFR’lar yapısı gereği teminatlı olan menkul kıymet repo piyasalarını dayanak aldığından hesaplama yöntemleri IBOR’a kıyasen farklılık göstermektedir. Hesaplamada kullanılan yöntemler sebebiyle, IBOR’lara kıyasla daha düşük bir faiz oranı yansıtması öngörülmekte olsa da, gösterge faiz oranları yerine RFR’lara geçişin Müşterilerimiz nezdinde, aşağıda sayılı olanlar dahil ve fakat bunlarla sınırlı olmaksızın, çeşitli etkileri olabilecektir.

RFR hesaplamalarında kullanılan farklı yöntemler sebebiyle bu oranlar genellikle IBOR’lardan daha düşük bir seviyede olabilecektir. Bu nedenle, türev işlemler ya da kredi işlemleri için en uygun gösterge faiz oranı RFR olduğunda, işlemin IBOR’lara kıyasen bir tarafa ekonomik fayda sağlanmasını önlemek amacıyla RFR’lara bir miktar denkleştirme tutarı (Piyasada genel olarak kullanılan adı ile “adjustment spread”) eklenmesi gerekebilir.

IBOR’un artık kullanılamayacak olmasından ötürü mevcut sözleşmelerinize bir geçiş hükmü (fallback clause) eklenmesi gerekebilecektir. Bankamız, gerekli olması durumunda ilerleyen dönemlerde müşterilerimiz ile mevcut sözleşme güncellemesi için iletişime geçecektir.

IBOR’lardaki değişim kapsamında, gerek halihazırda yaşayan gerekse yeni imza edilecek olan türev işlemler ve/veya kredi işlemlerinde RFR’lara geçiş sebebiyle faiz hesaplama metodolojisinin de değişmesi öngörülmektedir. Bu metodolojilerde ödenmesi gereken faizin belirlenme zamanı (örneğin o dönemin sonunda belirlenmesi), RFR’ların yayımlanma sıklığı, hesaplama yöntemi veya uygulama şekli değişebilir; bu çerçevede de Bankamızla imzalamış olduğunuz sözleşmeler kapsamında ödenmesi gereken tutarlarda değişiklik meydana gelebilir veya bu sürecin operasyonu/yönetimi ek maliyetlere sebep olabilir.

İlgili İnternet Siteleri:

• New York Federal Reserve (USD): Alternative Reference Rates Committee (ARRC) 
• Bank of England (GBP): Working Group on Sterling Risk-Free Reference Rates
• Borsa Istanbul (TL): TLREF
• Swiss National Bank (CHF): National Working Group on Swiss Franc Reference Rates
• European Central Bank (EUR): Working Group on Euro Risk-Free Rates
• Bank of Japan (JPY): Study Group on Risk-Free Rates
• Türkiye Bankalar Birliği – IBOR Geçiş Süreci ve TLREF Çalışmaları
• Financial Conduct Authority (FCA)
• US Commodity Futures and Trading Commission (CFTC)
• Financial Stability Board (FSB)
• International Swaps and Derivatives Association (ISDA)
• Loan Market Association (LMA)

LIBOR Gösterge Faiz Oranlarının Sonlandırılmasına İlişkin Duyurular:

• Financial Conduct Authority (FCA)
• ICE Benchmark Administration (IBA)
• ISDA Credit Adjustment Spread Values (Bloomberg)

Yasal Uyarı

Burada yer alan bilgiler genel mahiyette olup, konuya dair tüm detayları içermemekte ve tavsiye niteliği taşımamaktadır. Ayrıca, IBOR’lar için öngörülen sona erme tarihlerinde, RFR’ların hesaplanma metodoloji ve mantığında ve bunlarla sınırlı olmaksızın diğer hususlarda değişiklikler meydana gelebilir. Sürecin belirsizliği ve karmaşıklığı da göz önünde bulundurularak konunun riskleri ve detayları hakkında kendi bağımsız uzmanlarınız ile birlikte inceleme ve değerlendirmelerinizi yapmanız tavsiye edilmektedir.

IBOR veya RFR olarak tanımlanan oranlarda herhangi bir sona erme veya değişikliğin ortaya çıkması tamamıyla idari makamların takdirinde olup, bu sebeple herhangi bir değişiklik veya riskin ortaya çıkması, bunlar sonucu oluşacak olumsuz maddi durum veya değişiklik veya sona erme dolayısıyla ortaya çıkabilecek doğrudan ve dolaylı masraf, kar kaybı, vergi, zarar ve ziyan dahil olmak ve fakat bununla sınırlı olmamak üzere tüm maliyetler, giderler ve ödemelerle ilgili Bankamızın herhangi bir sorumluluğu veya taahhüdü bulunmamaktadır.