Harçlığın Dijital Hali

Paramızı yönetmek, tasarruf yapmak ve bunları birikime dönüştürmek yazıldığı kadar kolay olmuyor. Bizi finansal açıdan sağlıklı yapacak finansal okuryazarlık bilinci ve yeteneği zamanla kazanılıyor. Evet, bu öğrenme süreci aileden ve çocukluğumuzdan başlıyor. Bugün bu yolculuğu eğlenceli, öğretici ve son derece dijital kılan bir isimle sizi tanıştırmak istiyoruz. Bu isim Canan Akmanoğlu Bayrak, ilham veren girişimiyse bir dijital harçlık uygulaması: Manibux. Bayrak, Ekonomist Dergisi ve KAGİDER iş birliğiyle düzenlediğimiz ‘Türkiye'nin Kadın Girişimcisi Yarışması’nda ‘Türkiye’nin Kadın Sosyal Girişimcisi Adayı’ oldu. Gelin önce Bayrak’ı ve Manibux’ı özetleyelim…

Canan Akmanoğlu Bayrak, çeşitli okullarda 17 yıl psikolojik danışman olarak çalıştıktan sonra kendi kızlarının ve çevresindeki ailelerin harçlıkla ilgili ihtiyacına çözüm aramak ve çocuklara kendi paralarını yönetmeleri konusunda beceri kazandırmak amacıyla Manibux'ı kurdu. Bu mobil uygulama sayesinde ebeveynler çocuklarına harçlık gönderebiliyor ve onların harcamalarını kontrol edebiliyor. Çocuklar da harçlıklarını takip edip parasını yönetebiliyor hatta Manibux kartlarıyla dünyanın her yerinde hem fiziki hem de mobil harcama yapabiliyor. Kısacası 8-18 yaş arası çocuklar finansal okuryazarlık eğitimini dijitalde deneyimliyor. Peki bu neden bu kadar önemli, bu girişim nasıl bir fark yaratabilir, uygulama çocukların parayla olan ilişkisini nasıl etkiledi? İsterseniz bu cevapları da Bayrak’tan alalım…

Harcama kontrolü, tasarruf, birikim: Hepsi cepte

Manibux fikri nasıl doğdu ve gelişti? Uygulama nasıl çalışıyor?

Ben psikolojik danışman ve bir anneyim. 17 yıl boyunca yaptığım mesleğimde kendi kızlarım da dahil, çocukların parayı nasıl doğru yöneteceklerini bilmediklerini gözlemledim. Bunu çocuklarımıza küçük yaşlardan öğretmeliydik. Ailelerin parayla olan ilişkileri Z kuşağıyla uyumlu değildi. Çocuklarımıza harçlığı doğru kullanmalarını öğretmek ve bunu çağımızın yeni teknolojilerine uygun hale getirmek gerekiyordu. Bütün bu faktörler bir araya gelince çocuklarımıza finansal okuryazarlık eğitimini erken yaşlarda verme gerekliliğiyle Manibux doğdu. Harçlığın dijital haliyiz.

Bu yeni nesil harçlık sistemi, anne-babaların ve çocukların akıllı telefonlarına yükleyecekleri Manibux uygulaması ve ön ödemeli Visa karttan oluşuyor. Ancak bir finansal ödeme aracı olmaktan öte çocuklarımıza kendi paralarını yönetmeyi öğreten, aile içinde finansal okuryazarlık bilincinin temellerini oluşturan bir eğitim platformu olarak kendimizi Edu-fintech diye tanımlayabiliriz.

Manibux ile aileler çocuklarına kolayca harçlık gönderip, finans eğitiminin ilk temellerini atıyor. Çocukların harçlıklarının ne kadarını harcadıkları ne kadarını biriktirdikleri; nerede, ne zaman, ne için, ne kadar harcama yaptıkları anlık takip edilebiliyor. Manibux sayesinde çocuklar da harçlıklarını yönetebiliyor. Manibux ön ödemeli kartlarına yüklenen harçlıkla, internet dahil dünyanın her yerinde güvenli alışveriş yapabiliyor.

Ancak Manibux, sadece harcamaya yönelik değil; tasarruf ve birikim yapmayı, hedeflere ulaşmayı, bağış yaparak paylaşmayı da aşılayan, çocukların bu olguları hayatlarının bir parçası yapmalarına yardımcı olan bir sistem. Çocukların ileri yaşlarda birikim yapabilen, kötü borçlanmaya girmeyen; bilinçli, paylaşan, kendi ayakları üzerinde duran, finansal açıdan bağımsız bireyler olarak yetişmesine destek olmayı amaçlıyoruz. Bu sistemle Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’ndan eğitim, eşitlik ve refah ilkelerine destek oluyoruz.

‘Hedefimiz, kendi parasını yönetebilen bireyler yetiştirmek’

Psikolojik danışman olarak uzun bir mesleki geçmişiniz var. Bu durum, uygulamanın doğuşunda ne derece etkili oldu?

FinTech alanında deneyimli bir ekiple, teknolojiyi psikolojik danışman kimliğimle birleştirerek, hayalini kurduğum Manibux uygulamasını hayata geçirdim. Türkiye'de harçlık yönetimi yapan tek uygulamayız. Biliyoruz ki alışkanlıkları değiştirmek çok kolay olmuyor. Bu nedenle ilk olarak ailelere, çocuklarına harçlık vermeleri gerektiğini ve bunu dijital olarak Manibux ile yapmanın güvenilir ve kolay olduğunu anlatmaya başladım. Çünkü çocuklarımızla ilgili her konuda güven çok önemli, özellikle de işin içine para girdiğinde. Mesleğimden ve kendi ihtiyacımdan yola çıkarak böyle bir işe girmem ailelerin güvenmesinde çok etkili oldu. Örneğin; başlangıçta Manibux sürekli kredi kartıyla karşılaştırıldı. Ancak biz bir kart sağlayıcı değiliz. Aileler ve çocuklar arasında para ilişkisini destekleyen bir platformuz. Bu nedenle ilk olarak ileride kredi kartı kullanacak çocuklarımızın doğru yetişmesi ve bilinçlenmesi için kendi paralarını yönetmeyi öğrenmeleri gerektiğini anlattım. Kredi kartının sınırsızlığına karşı, tehlikeyi azaltmak için Manibux dedim. Daha sonra neden harçlıkların nakit değil de uygulama üzerinden ve Manibux kartla verilmesi gerektiğini anlattım ailelere. Aslında ben de onlarla aynı sorunları yaşayan bir anneyim.

Aynı zamanda FODER'in (Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği) yönetim kurulu üyesiyim. Çocuklarımızın finansal okuryazarlık eğitimini dijitalde deneyimleyerek ve içselleştirerek kazanmalarını sağlamaya çalışıyorum. Mümkün olduğunca, kullanıcılara dokunarak finansal okuryazarlık ve tasarruf anlatmaya çalışıyoruz. Psikolojik danışman bir anne olarak, ailelerin ve çocukların ihtiyaçlarını çok iyi bilmenin avantajını kullanarak ve onlardan biri olarak büyüyoruz.

Manibux ile aslında çocuklara para biriktirmenin keyifli ve pratik olabileceğini göstermek istiyorsunuz. Bunun dışında başka ne gibi hedefleriniz var?

Öncelikle, Türkiye'de finansal okuryazarlığın yaygınlaşması amacıyla Manibux kullanımının toplumun her kesiminde artmasını ve kendi parasını yönetebilen, kendi kararlarını verebilen daha özgür bireyler yetiştirmeyi hedefliyoruz. Para yönetme becerisinin küçük yaşlarda kazanılmasının ve bunun ailede başlamasının gerekliliğine inanıyorum. Bu amaçla aileleri finansal okuryazarlık konusunda bilinçlendirmeye çalışıyoruz. Ayrıca okullarda finansal okuryazarlık ve para yönetme becerilerinin gelişmesi için okul-Manibux iş birliklerine önem veriyoruz. Harçlıkları uygulama üzerinden gönderen ailelerin, okullarda nakit parayla yaşanabilecek zorbalık ya da zararlı alışkanlıklara yönelme gibi tehlikelerin önüne geçebileceğini de düşünüyorum.

‘Harçlıklarını biriktiren çocuklarımızın oranı büyüklere göre umut verici’

Manibux’ın kullanıcı profili nasıl? Harcama eğilimlerine ya da harçlıkların yüzde kaçının biriktirildiğine dair elde ettiğiniz veriler neyi ortaya koyuyor?

Manibux olarak çocuklarımızın harcama alışkanlıklarını ve davranışlarını 8 yaşından itibaren görebiliyoruz. Bu da bizlere gelecek nesillerin finansal davranışlarının nasıl şekilleneceğine dair bilgiler veriyor. Son yıllarda iletişim araçlarındaki gelişim, akıllı telefonlar, sosyal medya ve bu mecralarda yer alan reklamlar nedeniyle çocuklar tüketici olarak daha fazla sosyal hayatta var olmaya başlamışlardı. Pandemiyle birlikte bu sürecin hızlandığını ve okul içinde-dışında çocukların harcama alışkanlıklarının değişiklik göstermeye başladığını gördük. Özellikle gündelik hayattaki kısıtlamalar dijital ödemeleri ön plana çıkardı, e-ticaret sitelerindeki alışveriş fiziki mağazalardan yapılanlara göre önemli bir artış gösterdi. Manibux kullanıcısı çocuklar da harcamalarının önemli bir kısmını online ortama taşıdı. Pandemi başında Manibux aileleri yüzde 89’lara varan oranlarda online alışveriş yaptı.

Kullanıcılarımızın ortalamasına baktığımızda uygulamanın 13 yaş civarı çocuklar tarafından tercih edildiğini görüyoruz. Harçlıklarını biriktiren çocuklarımızın oranı büyüklere göre umut verici. Dijital kumbaramızı bu nedenle çok önemsiyoruz. Çocuklarımız görerek, kendilerine hedefler koyarak ve eğlenerek, çağımıza uygun şekilde para biriktirdiklerinde bu davranışları içselleşecek ve kalıcı olacak. Her sene başında ‘Manibux Harçlık Raporu’ çıkarıyoruz. İstiyoruz ki küçük yaşlardan itibaren çocuklarımıza ve ailelerimize ulaşmak isteyen doğru markalarla iş birlikleri yapalım ve gelecek nesilleri el birliğiyle bilinçli tüketiciler olarak yetiştirelim.

Finansal okuryazarlık deneyiminin erken yaşlarda edinilmesinin ne gibi avantajları var?

Aslında harçlık, çocuklarımızın parayla olan ilk deneyimi; ilk maaşları da diyebiliriz. Para yönetme becerisinin de zaman yönetme becerisi gibi küçük yaşlarda edinilmesi gerektiğini düşünüyorum. Çocuklar ne kadar erken para kavramıyla tanışır ve kendi parasını yönetmeye başlarsa, içselleştirmesi de daha kolay olacaktır. Çocuklarımızın finansal okuryazarlar olmaları için aileleri tarafından dikkatli harcama yapma ve tutumlu olma konularında yönlendirmeye ihtiyaçları olduğu unutulmamalı. Ayrıca yaşla birlikte harçlık miktarı da büyüyeceğinden, 18 yaşına gelip birden büyük miktarda parayla karşılaştığında yaşayacağı belirsizlik de ortadan kalkacaktır. 8 yaşından itibaren az da olsa parasını yönetmeyi öğrenen çocuklar, 20’li yaşlarında kendi paralarını kazandıklarında, bilinçli olarak bunu yönetebilecek. Para yönetmek aslında biraz karar verme becerisidir. Nereye harcama yapacağının veya ne kadar birikim yapacağının kararını verebilmektir. Finansal okuryazarlık, eğitimle ve bunu yaşamın bir parçası haline getirmekle mümkün.

‘Nakitsiz toplumun önemine inandık’

Nakitsiz toplum fikrini desteklediğinizi belirtiyorsunuz. Bunu biraz açar mısınız?

Manibux olarak ilk günden beri nakitsiz toplumun önemine inandık. Yaşadığımız zor günler ne kadar doğru bir amaçta olduğumuzu bize gösterdi, küresel salgın bizi finansal açıdan da düşündürdü. Örneğin Dünya Sağlık Örgütü’nün bir raporu, bu tip salgınların yayılmasında nakit paraların önemli bir faktör olduğunu ortaya koydu. Mikrop taşınmasını kolaylaştırdığı için hiç kimsenin, hele ki çocuklarımızın elinde ve cebinde nakit para olmaması gerektiğini bütün dünya kabul etti. Bunun yanı sıra maddi olarak yaşanan sıkıntılar nedeniyle 1 liranın bile ne kadar önemli olduğunu ve para biriktirmenin bir ihtiyaç olduğunu anladık. Ne yazık ki bu ve bunun gibi virüsler artık sürekli karşımıza çıkacak gibi görünüyor. Önlem alarak bilinçli hareket etmemiz gereken yeni bir dönem bizi bekliyor. Alışkanlıklarımızı değiştirecek ve dijital gelecekte en doğru şekilde yer almaya çalışacağız. Manibux’ta stratejimiz, değişen harcama alışkanlıklarına destek veren bir çözüm olarak çocuklarımızın hayatından nakit parayı ortadan kaldırıp hayatı kolaylaştırmak.

‘Birbirimizin hikâyelerini öğrendikçe ilham aldık’

Peki, FinTech alanında sizin gibi kadın girişimcilerin rolü hakkında neler düşünüyorsunuz?

Finans ve teknoloji dünyasındaki kadın-erkek eşitliğinin toplumun her kesimini olumlu etkileyeceğini düşünüyorum. FinTech olarak dijitalleşmenin ve değişimin en hızlı olduğu sektörlerden birinde yer alıyoruz. Bu sektörde girişimci olarak daha çok kadın aktif olur ve görünür hale gelirse bu değişim diğer sektörlere de olumlu katkılar sağlar. Elbette girişimlerin sayısını artırmak için kolaylaştırıcı teşviklerin ve yatırımcıların da artması gerekir. Yatırımcılar da yatırım yaptıkları firmalardaki cinsiyet çeşitliliğine ve kadın çalışan sayısına dikkat etmeli ve bunu göre yatırım kararlarını vermeli. Kadınların iş dünyasındaki var oluşlarını ve gelişimlerini destekleyecek kuruluşlar artmalı. Ayrıca sektördeki her kurum, kadın sayısını artırmak için iş birliği yapmalı. Sektörde yalnız olmadığımızı bilmek, hepimize güç verecektir.

Türkiye’nin Kadın Girişimcisi Yarışması’nda ‘Türkiye’nin Kadın Sosyal Girişimcisi Adayı’ oldunuz. Bu sizin için ne anlama geliyor?

Ülkemizde girişimcilik zaten zorken bir de sosyal girişimci olmak karşınıza birçok engelin çıkması demek. Davranışları, alışkanlıkları değiştirecek ve gelecek nesillerin şekillenmesinde etki sağlayacak bir girişiminiz olduğuna inandığınızda, sizinle aynı hedefe yürüyecek destekler bulmak çok daha önemli oluyor. Türkiye’nin Kadın Sosyal Girişimcisi Adayı olmak o nedenle benim için özeldi. Bu yarışmada yer alan diğer tüm girişimci arkadaşlarım çok kıymetliydi. Birbirimizin hikâyelerini öğrendikçe ilham aldık. Bu yarışmayla hedeflerimizi tazeledik. Sesimizin duyulduğunu, yapmak istediğimiz etkinin ve farklılığımızın anlaşıldığını biliyoruz artık.

‘Bizi biz yapan farklılıklarımız’

Son olarak kadın girişimcilere tavsiyeleriniz ne olurdu?

Girişimciliği kadın-erkek diye ayırmak istemesem de asla bir erkek girişimciye sorulmayan “Ev işleriyle işi nasıl bir arada idare edebiliyorsun?”, “Çocuklarına kim bakıyor?” gibi sorularla karşılaşıyorum ve cevap vermekte zorlanıyorum. Bana bu soruları soranların bir kadının gücünü küçümsediklerini düşünüyorum. Duygusal olarak erkeklerden farklı olduğumuzu biliyoruz. Ayrıntılara daha çok dikkat ediyoruz. Mükemmeliyetçiyiz. Bizi biz yapan da bu farklılıklarımız aslında. Aslında bu farklılıklarımızı iş dünyasında avantaja dönüştürebiliriz. Biz istersek her şeyi yapabiliriz. İş dünyasındaki cinsiyet ayrımcılığıyla ilgili yaşadığımız sorunlarda, kendimizi sorunun değil, çözümün bir parçası olarak görmeli ve buna önce kendimiz inanmalıyız.

___________

Burada yer alan yazılar, finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım, birikim ya da tasarruf kararı verilmesi ve hareket edilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.