Sosyal Girişimcilik Hakkında Bilmeniz Gereken 5 Şey

“Bir kişiye iyilik yapmak istiyorsanız ona balık vermeyin, balık tutmayı öğretin.”

Muhtaç olma döngüsünü kırıp kendi ayakları üzerinde durmaya dair motive eden bu sözü binlerce kez duymuşuzdur. Ezbere bildiğimiz bu metafor, son zamanlarda çokça karşımıza çıkan sosyal girişimcilikle yepyeni bir boyut kazanıyor. Sıklıkla kullanılan bu benzetmeyle ifade etmek gerekirse; sosyal girişimciler sadece balık vermekle veya balık tutmayı öğretmekle yetinmiyorlar. Balıkçılık sektöründe devrim yaratmak istiyorlar.

Bugüne kadar parlak fikirler, yenilik ve kâr ile ilişkilendirmeye alışık olduğumuz girişimcilik ekosisteminde farklı bir sayfa açan sosyal girişimciliğin öncelikli hedefi; çevresel ve toplumsal sorunları çözerek sosyal fayda ve etki yaratmaktır. Sosyal girişimler bu amaca ulaşmak için kâr elde etmeyi bir araç olarak benimser. İklim krizi kaynaklı sorunlar, açlık ve barınma, eğitim, işsizlik, hastalıklar gibi çağımızın sosyal zorluklarının hepsi bu odakta yer alır. Peki sosyal girişimcilik hakkında bilmemiz gereken diğer noktalar nedir?

Alışık olduğumuz girişimcilikten farkı nedir?

İnsan ve mali kaynakları yönetme tarzı, kâr sağlama biçimleri, sonuçları değerlendirme ölçütleri bakımından girişimcilikten farklılık gösterir. Sosyal girişimcilikte de elbette bir sermaye ve kâr söz konusudur ancak elde edilen gelir, sosyal misyonları gerçekleştirmek için tekrar kullanılır. Bir sosyal girişimin başarısını sadece maddi yarar değil toplumsal yarar yani belirlenen sosyal hedefe (kırsalda özellikle kadınlar için istihdam yaratma, atıklardan inovatif ve sürdürülebilir ürünler geliştirme vs.) ulaşılıp ulaşılamadığı da belirler. Hem insan hem maddi açıdan kaynakları göreceli olarak daha sınırlıdır. Maddi kaynaklar daha çok sosyal hedefe odaklanır.

Yol gösterici ilkeler nelerdir?

Sosyal girişimciler, toplumda karşılanmamış ihtiyaçların olduğu koşullarda sosyal sorunları çözmek için iş ve yönetim ilkelerini uygular. Verimli, yenilikçi, sürdürülebilir, ekonomik ve uygun maliyetli çözümlerin geliştirilmesine önem verirler. Etik bir yaklaşım, şeffaflık ve güven en önemli ilkeleridir.

Başarılı bir sosyal girişimin püf noktaları nedir?

Geliştirilmesi ya da çözülmesi gerektiğini düşündüğü sosyal sorunu tanımlamak öncelik alanıdır. Sorunu ortaya koyduktan sonra çözüme giden yolda hedef ve görevleri net bir şekilde planlar. Böylece nasıl bir ekiple ilerleneceği, gereken fonun nereden sağlanacağı kesinlik kazanır. Her adımda yarattığı etkiyi ölçer, programlarını buna göre düzenler. Hedeflediği sosyal amaç konusunda uzman olan bir ekiple birlikte yol alır. Gündemi ve gelişen teknolojiyi yakından takip eder. Yaratıcı, ilham veren iş birliklerine açıktır. Ekip ruhuna, bir amaç için birlikte hareket etmeye önem verir. Başarısızlığı bir son olarak görmez, öğrenme ve yaratıcılık fırsatı olarak kullanır.

Farklı yapılanmaları var mıdır?

Sosyal girişimciler; işlerini yürütme biçimleri, girişimleriyle başarmaya çalıştıkları hedefler, sosyal refahı artırmak için kullandıkları araçlar ve bu araçları kolaylaştırmak için izledikleri stratejiler açısından farklılık gösterir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

• Topluluk projeleri: Belirli bir topluluk içindeki sosyal, çevresel ya da ekonomik bir sorunu ele almaya yönelik küçük ölçekli bir yapılanmadır.
• Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar: Hissedarlar ve paydaşlar için gelir elde etmek modelinden ziyade, belirli bir amaca (eğitim, kadın hakları, kanserle mücadele vs.) hizmet için çalışır.
• İş birlikleri (kooperatifler): Ekonomik, sosyal, kültürel ihtiyaç ve istekler üzerine bir araya gelen gönüllülerin sahip olduğu ve yönettiği özerk yapılardır. Genellikle barınma ve gıda gibi temel ihtiyaçlara odaklanırlar, ihtiyaçlar karşılıklı yardım ve dayanışmayla sağlanır. Ayırt edici özellikleri ortakların sahipliği, ortaklarına hizmet etme ve ortaklarınca yönetilme, kendi kendine yetme, sorumluluk, adalet, eşitlik, dayanışma ve birliktir.
• Sosyal girişimler: Bir sosyal soruna sistematik ve yenilikçi bir çözüm bulmak için gelir elde etmeyi amaçlar. Ürettiği ürün veya sunduğu hizmetle sosyal etki yaratmayı hedefler.
• Sosyal amaçlı işletmeler: Hem kâr elde etmek hem de toplumun veya yardıma muhtaç belli bir grup insanın iyiliği için sosyal değişikliği tetikler.

İş modeli nasıl sağlanır?

Burada karşımıza sosyal finansman kavramı çıkıyor. Yeni bir model olan ve sık sık bağış ya da hibeyle karıştırılan sosyal finansman; sosyal, kültürel veya çevresel bir hedef için ilgili girişime aktarılır. Ancak hedefe ulaşmak kadar finansal geri dönüşe de (kâr yaratmak) önem verilir. Dolayısıyla yaratılan sosyal etki de şeffaf bir şekilde ölçülür. Etki yatırımcılığı, mikro kredi, sosyal bağışlar ve hibe, filantropi, kitlesel fonlama sosyal finansman türlerine örnek olarak gösterilebilir.

Sosyal girişimciler ekolojiden barınmaya, toplumsal cinsiyet eşitliğinden eğitime kadar pek çok alanda küresel bir fark yaratmaya çalışıyor. Sosyal sorunlara iş birliği ve yaratıcılık çerçevesinde çözüm üretmeye çalışırken bizi de dönüşüm yaratmaya çağırıyor. Organik atıklardan ileri dönüştürülmüş ürünler üreten Ottan’ı ve çocuklara bilimin eğlenceli olduğunu göstermeyi amaçlayan bir eğitim girişimi olan Twin Science’ı buna örnek gösterebiliriz. Biz de Garanti BBVA olarak bu dönüşümü yaratarak topluma fayda sağlayan girişimleri destekliyor, sosyal girişimcilerle geleceğe iyi bakıyoruz!

Ticari girişim, rekabet odaklı piyasada var olması nedeniyle, kaynak yönetimine de rekabet odaklı yaklaşacaktır. Yani insan kaynakları özelinde konuşacak olursak, ticari girişimciler, rekabete dayanıklı ve daha fazla gelecek vaat eden kişileri istihdam eder, buna göre bir ödeme planı çıkarırlar. Çalışanlar ne kadar rekabetçi olurlarsa o derece ödüllendirilendirilirler. Ülkemizdeki ticari girişimler ile ilgili olarak rakamsal değerleri merak ediyorsanız, daha fazlası için Sayılarla Girişimcilik içeriğimizi de okuyabilirsiniz.