Doğadan İlham Alan Tasarımlar: Biyomimikri Nedir?

Doğa, en iyi tasarımlara ve en verimli yöntemlere sahip. Biz de hayatımızdaki zorluklara karşı çözümlerimizi bu yöntemlerde arıyoruz. Doğadaki kusursuz işleyiş, binlerce yıldır bu konuda bize ilham kaynağı oluyor. Esinlendiğimiz tasarımları, büyük teknolojik gelişmelerden gündelik hayatımıza kadar birçok alanda kullanıyoruz. Mesela bir helikoptere baktığınızda yusufçuğa benzeyen yapısını görebilirsiniz. Çünkü helikopter, yusufçuk böceğinin özelliklerinden esinlenilerek tasarlanmıştır. Doğadan ilham alarak geliştirdiğimiz çok sayıda örnek bulabiliriz. Ancak dünyada yaşanan iklim krizi ve kaynak problemleri, sürdürülebilir tasarım konusunda biyomimikri kavramını karşımıza çıkarıyor. Peki biyomimikri nedir? En ilginç biyomimikri inovasyonları neler? Gelin birlikte göz atalım.

Biyomimikri nedir?

Yunanca hayat anlamına gelen ‘bios’ ve taklit anlamına gelen ‘mimesis’ kelimelerinden oluşan Biyomimikri, hayatı taklit etmek anlamına gelir. Daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir dünya yaratma amacıyla doğanın tasarım ve süreçlerini taklit eden bir yaklaşımıdır. Doğayı yaratıcı bir şekilde inceleyerek yeni ürün ve hizmetler geliştirmeye yarayan biyomimikri, günümüzde mimari, mühendislik, elektronik ve şehircilik gibi birçok farklı alanda uygulanıyor.

Son yıllarda karşı karşıya kaldığımız çevre problemleri aslında insan yaşamını kolaylaştırmak için geliştirdiğimiz yöntemlerin birer sonucu olarak gözüküyor. Gezegenin kapasitesinin üzerinde olan kaynak kullanımımız, araçlarımız ve sanayilerimiz bizlere bugün yeni çözümler aratıyor. İşte tam bu noktada biyomimikri karşımıza çıkıyor. Çevre ve verimlilik odaklı inovatif çalışmalar, hayatımızdaki yerini almaya devam ediyor. Günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız biyomimikri inovasyonlarını biliyor musunuz? En çok ilgi çeken biyomimikri inovasyonları neler? Cevaplara beraber göz atalım.

En çok ilgi çeken biyomimikri inovasyonları neler?

• Velcro bandı ve dulavrat otu

Velcro bandı ya da diğer adıyla cırt cırtlar, belki de günlük hayatımızda en çok kullandığımız biyomimikri inovasyonlarından biridir. Cırt cırtların dulavrat otundan esinlenilerek tasarlandığını biliyor muydunuz? Dulavrat otunun dikenli yapısı, ona dokunan nesnelere kolaylıkla tutunmasını sağlar. Bu dikenli yapıdan hareketle geliştirilen cırt cırtlar bugün montlarımızdan astronot kıyafetlerine kadar geniş bir alanda kullanılıyor.

• Radar ve yarasa

Yarasalar, görme yetileri zayıf canlılardır. Genellikle geceleri hareket eden yarasalar, yönlerini bulmak için etrafa titreşimler yayar. Bu titreşimler etraftaki engellere çarparak geri döner. Yarasalar da böylelikle yönlerini belirler. Bu yöntemden esinlenerek geliştirilen radarların çalışması da aynı sisteme dayanır.

• Denizaltılar ve nautilus

Kabuklu bir deniz canlısı olan nautilus, suya dalmak istediğinde vücudunda bulunan odacıkları su ile doldurur. Yüzeye çıkmak istediğindeyse ürettiği özel bir gazla bu odacıkları doldurarak suyu dışarıya atar. Nautilusun davranışından esinlenilerek tasarlanan denizaltılar da aynı yöntemi kullanıyor. Denizaltılara yapılan dalış odalarının içine su doldurularak suya dalınır. Suyun boşaltılmasında ise su motorları kullanılır.

• Teleskoplar ve arılar

Arıların göz yapılarında ve bal peteklerinde bulunan altıgen yapı, teleskopların yapımında bizlere ilham olmuştur. Teleskoplarda, gök cisimlerinden gelen ışıkların daha iyi çekilebilmesi için altıgenler kullanılır. Altıgen yapı teleskoplara geniş bir görüş alanı ve yüksek kalite sağlarken genel yapının da kuvvetli olmasına yarar. 

• Yüzme paletleri ve ördekler

Yüzücülerin ayaklarına taktığı paletleri mutlaka görmüşsünüzdür. Bu paletler, suyun daha kolay itilmesini sağlayarak hareketi kolaylaştırır. Bu tasarımın benzerine ördeklerin ayaklarında rastlamak mümkün. Parmaklarının arasındaki perdeli yapı, suyun aralardan kayıp gitmesini önlüyor. Bu sayede ördekler de suda daha rahat hareket ediyor.

• Mayolar ve köpek balıkları

Köpek balıklarının derileri, suda daha hızlı hareket etmelerini sağlayan bir yapıdadır. Derilerinde bulunan mikroskobik diş yapısı, su altında hareket ederken daha az kuvvet kullanılmasına olanak sağlıyor. Su akışına uyum sağlayan bu dişli yapı, alttaki elastik deriyi desteklerken suyun itme kuvvetini de artırıyor. Profesyonel yüzme mayolarında da kullanılan bu yöntem, yüzücülere daha fazla hareket imkânı sunarak yeni başarıların da kapısını açtı.

• Hızlı trenler ve yalı çapkını

Yalı çapkını kuşları, suya çok hızlı bir şekilde dalarak avlanırlar. Trenleri daha hızlı ve daha sessiz hale getirecek yöntemler arayan tasarımcılar da yalı çapkınının avlanma tekniğinden esinlenmişler. Bu teknikle havadan suya geçişi kusursuz sağlayan yalı çapkınının kafa yapısı, hızlı trenlerin tasarımına ilham olmuş. Bu sayede hareket sonucu oluşan hava değişimi ve elektrik tüketimi azalırken tren hızında ise artış yaşanmış.

Biyomimikri inovasyonlarına daha çok örnek verebiliriz. Ancak bu örneklerin ortak noktalarının daha az enerji ve daha yüksek verim olduğunu da belirtmek gerekir. Bizler de doğadan aldığımız ilhamla yarınlarımızı şekillendirerek dünyaya ve geleceğe iyi bakabiliriz.