Yiyecek ve İçecek Atıklarının Leziz Dönüşümü

Çevreye saygılı, bize hazır sunulan dünyayı hak etmeyi arzulayarak yaşayan biri olarak; sizlere aslında hepimizin çok aşina olduğu fakat hâlâ pratikte uygulayamadığımız bir konudan bahsetmek istiyorum: Gıda atıklarının alternatif kullanım yöntemleri.

Sürdürülebilir gıda, gelişmiş ülkelerde çok daha etkin işleyen bir sistem. Bazı ülkeler ise atık gıdalarını sınıflandırma ve değerlendirme konusunda halen ciddi sorun yaşıyor ve bu durum gezegenimizde önemli bir zarara yol açıyor. Gıda israfı; biyolojik çeşitliliğin azalması, karbon ayak izi ve çöp alanlarındaki artış, mali zararlar ve hatta açlık savaşları gibi önemli ekonomik, sosyal ve çevresel sonuçlara neden oluyor.

Biraz istatistiklerden bahsetmek gerekirse, FAO’nun gıdayla ilgili verileri bize şunu gösteriyor:

• Her yıl insan tüketimi için dünyada üretilen gıdanın neredeyse üçte biri (yaklaşık 1,3 milyar ton) kayboluyor ya da boşa gidiyor. En yüksek israf oranına sahip gıdalar ise meyve ve sebzeler.
• T.C. Ticaret Bakanlığı’nın hazırladığı Türkiye İsraf Raporu’nda (2018), tüketicilerin %5,4’ünün kalan yemekleri attığı, satın alınan gıdanın %23’ünün ise tüketilmeden çöpe gittiği belirtiliyor.
• Plansız ve gereğinden fazla yapılan alışveriş, satın alınan gıdanın bozulmasına sebep oluyor. Gıda Kaybı ve Etiket Okuma Algı Araştırma Raporu’na (Nielsen, 2019) göre hane halkı en çok meyve ve sebzeleri (%42), daha sonra ise süt ve süt ürünlerini (%41) çöpe atıyor.

Birçok psikiyatristin onaylamadığı; ama hepimizin yüzüne bir tebessüm konduran ve en az bir kere duyduğumuz şeyleri hatırlayalım; “Yemezsen ağlar, tabağını bitirmezsen arkandan koşar” … Aslında çocukluğumuzdan beri bu cümlelere hepimiz aşınayız. Tabakta kalınca arkasından ağlayacağına inanan, lokmayı bile incitmeyecek çocuklardık bence. O halde, bizi doyurmanın ele avuca sığmaz sevincini kendi yöntemleriyle yansıtan büyüklerimizi, yersiz ama etkisi olan çocukluk vicdan azaplarımızı bir kenara bırakmayalım. Daha mutlu çocuklar yetiştirmek ve daha yaşanabilir bir dünya yaratmak için birbirinden lezzetli, alternatif şeylere dönüşecek yiyecek ve içeceklerden bahsedelim...

Artan mutlu pilavlar

• Akşamdan kalan pilavınızı yoğurt, yumurta, un ya da soğan, havuç, domates ve salça gibi malzemelerle çorbaya dönüştürebilirsiniz.

• Kıyma kullanmadan soğan, yumurta, un, yeşillik ve baharatla birlikte köfte haline getirip galeta ununa bulayarak kızartabilirsiniz.

• Salça, kuru soğan, yeşillik, zeytinyağı ve baharat ekleyerek dolma iç harcı olarak değerlendirebilirsiniz.

• Yoğurt, yeşillik, mısır ve turşu ile sağlıklı soğuk mezeler haline getirebilirsiniz. Aynı tarife yoğurt eklemeden, sadece zeytinyağı ve soslarla pirinç ya da bulgur salatası yapabilirsiniz.

• Artan pirinç pilavınızı yıkayıp tuzunu aldıktan sonra biraz suda bekletip süt, şeker ve nişastayla kıvam almasını sağlayarak sütlaç yapabilirsiniz.

Artan mutlu çorbalar

• Artan mantar çorbanızı; makarnanızı haşlamak için kullanabilir ya da biber, soğan gibi sebzeler ekleyip yağ ve un ile koyulaştırarak sos olarak değerlendirebilirsiniz.
• Artan domates çorbanızı yine makarna sosu haline getirebilirsiniz.

• Artan mercimek çorbanızı biraz daha kaynatıp suyunu çekmesini sağlayarak ya da üstüne kırmızı mercimek ekleyip çoğaltarak köfte yapılacak kıvama getirebilirsiniz.

• Artan çorbalarınızın içine mantı ve erişte ekleyerek onları doyurucu bir öğüne çevirebilirsiniz.

Artan mutlu makarnalar

• Artan makarnalarınızı yumurta, un ve peynirle zenginleştirip tavada börek gibi pişirebilirsiniz. Soslu makarnalarınızı yufka arasına harç şeklinde yayarak fırında börek yapabilirsiniz.
• Yoğurt ile zenginleştirip soğuk servis edebilir veya yeşillikler ve sos ile salata haline dönüştürebilirsiniz.
• Sebzeleri (havuç, kereviz, pırasa) soteleyip makarnayla karıştırarak yeni bir yemek haline getirebilirsiniz.

Artan mutlu sebze yemekleri

• Artan pırasa, kabak, karnabahar gibi sebze yemeklerinizi mutfak robotunda çekip daha sonra un, yumurta, soğan, baharat ve yeşillik ekleyerek mücver yapabilirsiniz.

• Pırasa, ıspanak gibi sebze yemeklerinizi börek iç harcı olarak kullanarak zahmetsiz börekler yapabilirsiniz.
• Mantar, patlıcan gibi hemen tüketilmesi gereken yemekleri poğaça iç harcı olarak kullanabilirsiniz

• Bezelye gibi yemekleri ezdikten sonra soğan, un ve köfte harcıyla birleştirip galeta ununa bulayarak kızartabilirsiniz.
• Etli yemeklerinizi sebze ve domates suyuyla birleştirip yeniden değerlendirebilir ya da ertesi gün yapacağınız çorbaya katabilirsiniz.

Artan mutlu ekmekler

• Artan bayat ekmeleri küp küp doğrayıp yağda kızartarak/fırınlayarak çorbalarınızda kruton olarak kullanabilirsiniz.
• Yumurta ile kızartabilir ya da ufak ufak doğradıktan sonra yağ, yumurta ve peynir ekleyerek tavada 10-15 dakika kızartabilirsiniz.
• Artan mayalı ekmeklerinizin üstüne domates sosu, kaşar peyniri, mısır, mantar gibi dilediğiniz malzemeyi ekleyerek pizza yapabilirsiniz.

• Kanepe, ekmek mantısı gibi yemeklere dönüştürebilirsiniz.      
• Yumurta, kıyma ve baharat ilave ederek ekmek köftesi yapabilirsiniz.

• Kızartıp ballı, şekerli, pekmezli şerbetleri üstüne dökerek ekmek tatlısına dönüştürebilirsiniz.

Artan mutlu süt ürünleri

• Ekşimeye yakın yoğurtlarla yoğurtlu çorba yapabilirsiniz.
• Bozulmaya yakın sütlerinizi kaynattıktan sonra 3-4 çorba kaşığı limon suyu (ya da 2-3 yemek kaşığı sirke) ekleyip kesilmesini sağlayabilirsiniz, sonra biraz daha kaynatıp bekleterek süzebilir ve lor olarak kullanabilirsiniz. Ayrıca sürülebilir kıvama getirerek kahvaltıda, pastalarda veya kurabiyelerde kullanabilirsiniz.
• Artan suyu da kavanozda saklayabilir veya buzluğa atıp hamurlarda ve çorbalarda kullanabilirsiniz.
• Yine bozulmaya yakın peynirleri börek, makarna ya da omletlerinizde değerlendirebilirsiniz.

Artan mutlu kurabiye ve kekler

• Artan ya da kuruyan kek ve kurabiyelerinizi ufalayıp, rendelediğiniz elma ya da havuçla soteleyebilir ceviz, badem gibi kuruyemişlerle zenginleştirerek atıştırmalıklara dönüştürebilirsiniz. Aynı şekilde ufalayıp üzerine muhallebi dökerek pratik bir tatlı yaratabilirsiniz.
• Yağ, yumurta, süt, şeker, maya ve unla hamur yapıp artan kekleri de içine koyarak ay çöreği yapabilirsiniz.

Artan mutlu içecekler

• Buz, limon kabuğu, karanfil veya şeftali dilimleri ekleyerek kalan çaylarınızı soğuk çay haline getirebilirsiniz. Veya artan çayın deminden iki-üç yemek kaşığı kadar bir miktarı kurabiye, kek yapımında kullanabilirsiniz.
• Kahvelerinizi buz küplerinde dondurup soğuk kahvelerinizin içine koyabilirsiniz.
• Artan kahvelerinizi yulaf ve sütle pişirip lapa haline getirdikten sonra tüketebilirsiniz.
• Bozulmaya yakın bozalarınızı aşurenin içinde değerlendirebilirsiniz
• Kahvaltılık çikolata kavanozunuz boşaldığında içine sıcak süt ekleyip kalanları sıcak çikolataya çevirebilirsiniz.

Artan mutlu meyveler

• Bozulmaya yüz tutmuş muzları dondurup onları birçok tatlıda değerlendirebilirsiniz. Yulaf, süt, kahve ve bal ile birlikte blenderda çektikten sonra içecek haline getirebilirsiniz.
• Ezilmiş meyveleri püre haline getirip; fındık, badem, ceviz ekleyip yoğurtların içinde değerlendirebilirsiniz.
• Armut, elma, ayva gibi sert meyveleri çok az kaynatıp sağlıklı meyve suları yapabilirsiniz. Ya da rendeledikten sonra soteleyip artan kekler ve yulafla birlikte minik toplar haline getirip tatlı olarak tüketebilirsiniz.
• Salkımından düşen her meyveyi (kiraz, vişne, üzüm) dondurup yazın içme sularınızın içine atarak su içmeyi keyifli hale getirebilirsiniz.
• Artan veya pörsüyen kavun, karpuz gibi meyveleri de blenderda sıvı hale getirip harika kokteyllere dönüştürebilirsiniz.

Sokakta yaşayan tüylü dostlarımızı da unutmadan, yaratıcılığımızı pratikte uygulayarak her gıda artığını mutlu yeni şeylere dönüştürmek için sizlere fikir vermek istedim. Dönüştüğünde mutlu çocuklar, mutlu aile halkı ve daha mutlu bir dünya olacağına inanıyorum.

Şimdiden afiyet olsun. Mutlulukla kalın!