Deepfake Yapay Zekâ Dolandırıcılığı Nedir?

Yapay zekâ teknolojisi o kadar hızlı ilerliyor ki neredeyse her gün yeni bir gelişmeyle karşılaşıyoruz. Artık pek çok alanda yapay zekânın kolaylaştırıcı ve yön gösterici özelliklerinden faydalanıyor, profesyonel hayattaki iş yapış şekillerimizi yapay zekâya göre yeniden düzenleniyoruz. Görünen o ki bu düzenleme ve yenilenme süreci önümüzdeki günlerde çok daha büyük noktalara ulaşacak.

Ancak yapay zekâ bu olumlu etkilerinin yanı sıra karanlık bir yüzü de var. Bu teknolojiyi suç aracı olarak kullanmak isteyenler de boş durmuyor ve çeşitli yöntemlerle yapay zekâ teknolojilerini dolandırıcılık faaliyetlerinde kullanıyor. En sık başvurdukları yöntemlerden biri ise "deepfake".

Peki deepfake nedir, nasıl tespit edebiliriz ve bu türden bir tehdide karşı nasıl bir koruma sistemi geliştirebiliriz? Bu soruların yanıtlarını inceleyelim.

Deepfake Nedir?

En basit tanımıyla deepfake, yapay zekâ teknolojileriyle oluşturulan sahte video ve ses kayıtlarını ifade ediyor. Yapay zekâ teknikleri kullanılarak oluşturulan sahte veya manipüle edilmiş bir video ya da ses kaydına rastlamamak artık neredeyse imkânsız.

Bu noktada en yanlış yaklaşım, "Beni kimse kandıramaz" düşüncesiyle hareket etmek. Zira açıkça belirtmek gerekirse: Herkes kandırılabilir.

Bakın, küresel teknoloji şirketi olan iProov tarafından yapılan bir araştırmanın sonucunda ortaya çıkan temel bulgular neler söylüyor:

• Deepfake tespiti başarısız oldu: Katılımcıların sadece %0,1'i tüm deepfake'leri ve gerçek uyaranları (örneğin, resimler ve videolar) doğru bir şekilde tespit etti.
• Yaşlı nesiller deepfake'lere karşı daha savunmasız: 55-64 yaş aralığındakilerin %30'unun ve 65 yaş üstündekilerin %39'unun deepfake'leri hiç duymadığı ortaya çıktı. Bu yaş grubunda, yeni ortaya çıkan bu tehdide karşı önemli bir bilgi boşluğu söz konusu.
• Videonun daha zor anlaşılması: Deepfake videoların tanımlanması, deepfake görüntülerden daha zor oldu. Katılımcıların deepfake bir videoyu deepfake bir görüntüye kıyasla doğru bir şekilde tanımlama oranı %36 daha azdı.
• Temel bir “habersizlik” var: Deepfake'ler hakkındaki endişe artarken çoğu kişi bu teknolojiden habersiz. Tüketicilerin beşte biri (%22), bu araştırmadan önce deepfake'leri hiç duymadıklarını söyledi.
• Kendine aşırı güven başka bir sorun: İnsanlar cevapları doğru olsun ya da olmasın yine de deepfake'leri anlayacaklarına dair keskin bir özgüvene sahip. Ortaya çıkan sonuca rağmen hâlâ “tespit edebilirim” diyenlerin sayısı %60'ın üzerindeydi. Bu durum, özellikle genç yetişkinlerde (18-34 yaş arası) daha yüksekti.
• Sosyal medya büyük bir deepfake havuzu: Sosyal medya platformları deepfake'lerin üreme ve çoğalma alanı. Deepfake'lerin çevrim içi olarak en yaygın bulunduğu yerler Meta (%49) ve TikTok (%47) olarak görülüyor.
• Endişe ve güvensizliği körüklüyor: Dört kişiden üçü (%74), deepfake'lerin toplumsal etkisi konusunda endişe duyuyor. En büyük endişe, sahte haberler ve yanlış bilgiye maruz kalma olarak belirtiliyor (%68). Bu korku, özellikle yaşlılar arasında daha belirgin. 55 yaş üstü kişilerin %82'si yanlış bilginin yayılması konusunda endişe duyduklarını söylüyorlar.
• Daha iyi farkındalık ve raporlama mekanizmalarına ihtiyaç var: İnsanların %29'u şüpheli bir deepfake ile karşılaştığında hiçbir işlem yapmıyor. Bunun en büyük nedeni, deepfake'leri nasıl bildireceklerini bilmemeleri (%48). Şüpheli bir deepfake gördüklerinde umursamadığını söyleyenlerin oranı ise %25.
• Doğrulama konusunda belirgin başarısızlık var: Tehditin giderek artmasına rağmen dört kişiden yalnızca biri deepfake olduğundan şüphelendiğinde alternatif bilgi kaynaklarını tarıyor. İnsanların yalnızca %11'i bilginin kaynağını ve bağlamını eleştirel bir şekilde analiz ediyor.

Deepfake’i Nasıl Anlarız?

Deepfake bir görüntüyü veya videoyu anlamanın birden fazla yolu var. Bu anlamda ipuçlarını bilmek ve ona göre hareket etmek önemli. Bu yolları “Ozan Sihay ile Aradığınız Sorulara Cevaplar” serimizin bir bölümünde paylaşmıştık. Gelin bir de burada özetleyelim:

• Gözlerin odaklandığı noktalarda bir gariplik seziyorsanız,
• Görüntüdeki kişinin ağız çevresinde bulanıklık varsa,
• Yüzün detaylarına dikkat çeken bozukluklar varsa,
• Duyduğunuz ses duygudan uzaksa, harfleri daha peltek duyuyorsanız,
• Ufak bir araştırmayla görüntüdeki kişinin diğer görsellerine, videolarına ya da sesine ulaşamıyorsanız,
• Işık ve gölge uyumsuzluğu varsa,

deepfake ile karşı karşıya olabilirsiniz.

Deepfake Dolandırıcılığından Kendimizi Nasıl Koruruz?

Bir videonun ya da bir görüntünün deepfake içerikli olup olmadığını anlamak adına teknoloji pek çok seçenek sunuyor. Bununla ilgili programları edinerek deepfake konusunda yardım almak mümkün. Fakat deepfake içeriklerden korunmanın tek yolu bu programlar değil. Neler yapılabilir, gelin biraz da ona bakalım.

Kendinizi ve yakın çevrenizi deepfake konusunda eğitmek son derece önemli. Deepfake'lere karşı oluşturulacak savunma mekanizmasının ilk perdesi, deepfake'lerin ne olduğunu bilmektir. Belirli bir farkındalık seviyesinde olmak potansiyel deepfake'leri tanımanıza yardımcı olabilir. Bu bilinç bize “şüpheci yaklaşım”ı kazandıracak, şüpheli yaklaşım da tespit etme becerimizi artıracaktır.  Deepfake'leri tespit etmek için şu üç yönerge oldukça kritik:

• Deepfake'ler genellikle kendiliğinden ortaya çıkmaz. Deepfake olduğundan şüphelendiğiniz bir içerikte hemen ilgili web sayfasına veya sosyal medya gönderisine bakın. Bir haber şeklinde karşılaşıyorsanız da tanımlayıcı bilgileri (isimler, tarihler, yerler vb.) arayın.
• Deepfake içerikler genelde "gerçek olamayacak kadar güzel" hikâyeler sunar. Ücretsiz veya çok az para karşılığında büyük kazançlar vaat eden içerikler şeklinde karşınıza çıkabilir. Bu şekilde insanları reklamlara tıklamaya veya tehlikeli bir siteye gitmeye ikna etmeye çalışırlar. Burada “şüphe” butonuna hemen basmalı ve detaylı bir araştırmaya girmelisiniz. İçeriğin başlığını başka bir yerde arayın ve sorgulama yapın.
• Birçok yapay zekâ motoru hâlâ görüntü veya videolarda insan üretmekte sorun yaşıyor. Görüntünün sahte olduğuna dair açık ipuçları mutlaka vardır, iyice inceleyin.

Bunların dışında atlanmaması gereken bir diğer durum güncel kalmayı başarmak. Yapay zekâ algoritmaları ve bunların desteklediği uygulamalar neredeyse her gün yenileniyor. Bunun için yapay zekâ ve dolayısıyla deepfake teknolojisindeki en son gelişmeler hakkında mutlaka bilgi sahibi olmak ve bu bilgileri sürekli tazelemek gerekir.