Dijital Okuryazarlık: Siber Suçlara Karşı Dijital Bir Kalkan

Dijital dünya ve orada geçirdiğimiz vakit, gündelik hayatımızda çok önemli bir zaman aralığına karşılık geliyor artık. Her yıl dünya genelindeki dijital verileri paylaşan We Are Social’ın 2024 raporu, dünyada 5,35 milyar kişinin internet kullandığını ortaya koyuyor. Günlük internet kullanımının dünya ortalaması 6 saat 44 dakika. Türkiye bu kategoride dünya ortalamasının biraz üzerinde. Bizim günlük internet kullanım süremiz ortalama 6 saat 57 dakika. İşin bir de sosyal medya boyutu var elbette. Rapora göre dünyadaki toplam sosyal medya kullanıcı sayısı 5,04 milyar. Bir günde sosyal medyada geçirilen sürenin dünya ortalaması 2 saat 23 dakika, Türkiye ortalaması ise 2 saat 44 dakika.

Milyarlarca kişinin günde 7 saate yakın vakit geçirdiği bir platform elbette pirüpak insanlara ev sahipliği yapmıyor. Hayatın her alanında olduğu gibi burada da kötü niyetli kişiler fazlasıyla var. Dijital dünyada mesaisini insanları dolandırmaya adayan önemli bir güruh var. Üstelik oldukça aktif ve saldırganlar. Öyle ki siber suçların sayısı ve etkisi her geçen gün artıyor. Bu noktada dijital okuryazarlık, siber suçlara karşı kullanılabilecek kalkanlardan biri. Gelin dijital okuryazarlığın ne olduğu ve özellikle siber suçlara nasıl bir koruma sağlayacağı başlıkları üzerinden ilerleyelim.

Siber Suçlar ve Dijital Okuryazarlık

Siber güvenlik alanında bir araştırmaya imza atan Security Magazine'e göre, her gün 2 bin 200'den fazla siber saldırı gerçekleşiyor ve bu da yaklaşık her 39 saniyede bir saldırıya denk geliyor. Siber suçların küresel maliyeti de sayıya paralel olarak ciddi bir büyüme eğiliminde. Öyle ki; Statista, FBI ve IMF'nin verilerine göre, siber suçların küresel maliyetinin 2027'ye kadar 23,84 trilyon dolara çıkması bekleniyor. 2023 yılında yapılan siber saldırıların bir önceki seneye göre %30 arttığını düşündüğümüzde rakamın her geçen yıl çok daha fazla büyüyeceğini öngörmek zor değil. 

İletişim ve bilginin dijitalleşmeden fazlasıyla nasibini aldığı bir dönemde yaşıyoruz ve bu sistemde güvenli bir şekilde ilerlemek için gereken becerilerinden biri de dijital okuryazarlık. Dijital okuryazarlık, dijital dünyada, sorgulayan ve neden-sonuç ilişkisi kuran bir tavrın elzem olduğunu ortaya koyar. Siber suçlar ile dijital okuryazarlık da elbette ilişkilidir. Zira dijital dünyayı doğru okumak ve nihayetinde anlamak, şüpheli durumları hızlı bir şekilde fark etmenize yardımcı olur, bilginin güvenilirliği hakkında doğru karar verebilmenin kapılarını açar.

Dijital okuryazarlık konusunda bilgi seviyesini artırmak isteyenler için çevrim içi olarak çok çeşitli dijital okuryazarlık eğitim programları mevcut. Google ve Microsoft gibi platformlarda Temel bilgisayar eğitiminden çevrim içi güvenliğe ve daha fazlasına kadar uzanan bir ders kapsamı söz konusu. Bu platformlardan faydalanabilirsiniz. 

Dijital Okuryazarlık Siber Suçlara Nasıl Kalkan Olur?

Dijital okuryazarlık, siber suçlara karşı donanım kazandırır. Siber suçlara karşı etkili bir savunma mekanizması oluşturur ki bunu; bilgi, farkındalık ve bilinçli güvenlik uygulamaları temeline oturtur.

Gelin, bunu biraz daha detaylandıralım ve dijital okuryazarlığın siber suçlara nasıl kalkan olacağını birkaç başlık üzerinden verelim.

Bilgi ve Farkındalık Kazandırır

İnternette dolaşırken kimlik hırsızlığı, phishing ve zararlı yazılımlar gibi pek çok tehditle karşı karşıya kalabiliriz. Dijital okuryazarlık en başta, karşılaşılabilecek bu tehditleri tanımaya olanak sağlar. Birkaç örnek verelim. Dijital dünyada temkinli ve bilinçli bir kullanıcı, örneğin gelen bir e-postanın güvenilirliği konusunda karar vermede sorun yaşamaz. Dolayısıyla şüphelendiği bir e-postadan gelen hiçbir bağlantıya tıklamaz ya da dosyayı indirmez. Yine dijital okuryazar bir kişi, genellikle e-posta veya çeşitli web siteleri yoluyla kişinin kimlik bilgilerini çalmak amaçlı yapılan phishing (oltalama) saldırılarına karşı da oldukça dikkatlidir. Sahte URL’leri ve tuzak bağlantıları tanıma tarafında sorun yaşamaz.

Verilerin Nasıl Korunacağı Konusunda Bilgi Sahibi Yapar

2023 yılında, dünya çapında veri ihlallerinin %45’i sosyal medya ve kişisel veri sızıntılarından kaynaklandı. Dijital okuryazarlığın, kullanıcıların verilerini nasıl koruyacakları konusunda onları bilgi sahibi yapma işlevi daha fazla devreye girdiğinde bu rakam elbette düşecektir. Zira dijital okuryazarlık; özellikle sosyal medya platformlarında kişisel bilgilerin paylaşımı konusunda daha dikkatli olma, internet üzerinden yapılan alışveriş gibi işlemler sırasında güvenli platformları tercih etme ve şifreleme konusunda çok daha detaylı yollar seçme konularında önemli bir yol göstericidir.

Güvenlik Protokollerini Anlama ve Uygulamada Yol Gösterir

Güçlü şifreler kullanmak, iki faktörlü kimlik doğrulama gibi güvenlik özelliklerini aktif hâle getirmek ve güvenli internet bağlantılarını tercih etmek gibi beceriler dijital okuryazarlığın sağladığı temel beceriler kapsamında. Verizon’un 2023 Veri İhlali Raporu’na göre, şifrelemeyi güçlü yapanlar zayıf yapanlara göre siber saldırılara karşı %60 daha fazla koruma altında. İşte dijital okuryazarlık da burada devreye girer. Bu konuda farkındalığı artırarak kullanıcıların daha güvenli şifreler oluşturmasını sağlar.

Bu başlıklara ek olarak şunu da söylemek gerekir: Dijital okuryazar kişiler, karşılaştıkları tehditlerin üstesinden gelmekle birlikte bir başkasının tuzağa düşmemesi adına da ellerini taşın altına sokuyorlar. Bizi bu sonuca vardıran çalışma 2023 yılında Avrupa’da yapılan bir anket oldu. Anket sonucuna göre, dijital okuryazar kullanıcıların %80’i şüpheli bir saldırıyı hemen fark ederek bunu siber güvenlik yetkililerine bildiriyor. Bu tavır da toplumsal düzeyde daha etkili bir siber güvenlik ağı oluşturulmasına ciddi bir katkı sağlıyor.

Bankacılıkta Dijital Okuryazarlığın Önemi

Bankacılık sektörü, dijital okuryazarlığın en çok fayda sağladığı sektörlerin başında geliyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Türkiye Bankalar Birliği (TBB), dijital bankacılık hizmetlerinden faydalanan kişileri, her fırsatta siber tehditlere karşı uyarıyor. Zira yapılan çalışmalar, örneğin phishing saldırılarının %60’ının dijital okuryazarlık seviyesi düşük kullanıcıları hedef aldığını ortaya çıkarıyor. Bu anlamda dijital bankacılık hizmetleri kullanıcılarının şüpheli e-posta tanıma, güvenlik protokollerine uyma gibi konularda oldukça dikkatli olması gerekli. Kısacası dijital okuryazarlık seviyelerini yükseltmeleri son derece önemli.

Dijital okuryazarlık, özellikle finansal işlemlerde oldukça yıkıcı bir etkiye sahip siber suçlara karşı önemli bir savunma mekanizmasıdır. Hacmi giderek büyüyen ve kendini sürekli yenileyen bu tehditlere karşı önemli bir kalkan görevi görür.