Herkes için Finansal Okuryazarlık

Finansal okuryazarlık hem bireyin hem toplumun yaşam kalitesini ve ekonomik hayata katılımlarını yükseltmek amacıyla; para ile ilgili temel kavramları anlamaları ve riskleri tanımaları, içinde paranın olduğu pek çok farklı durumda etkili kararlar verebilme motivasyonuna sahip olmaları için gereken bilgi ve becerileri ifade ediyor.

Finansal okuryazarlık, sadece finans bilgi ve anlayışına sahip olmayı değil; etkili karar verme becerilerini de kapsıyor. Bununla birlikte doğru finansal kararlar vermenin yanı sıra bireyin yaşamının bütünündeki “iyi olma” halini de desteklemeyi hedefliyor. Bireyler finansal okuryazar olduklarında hem kendi yaşamlarının hem de toplumun yaşam kalitesi doğrudan etkiliyor.

Gelin şimdi finansal okuryazarlık kavramını daha detaylı ele alalım.

Global raporlarla finansal okuryazarlık

21. yüzyıl, insanların hayatlarını olumlu ve sağlam temellerde yapılandırması ve sürdürmesi için, geçmiş zamanlardan pek çok farklı beceriyi de kazanmayı gerektiriyor. Finansal okuryazarlık da bu becerilerden bir tanesi olarak kabul ediliyor.

Dünyada yaşam süresi geçmişe oranla uzadı ve sürekli artan dünya nüfusu için kaynaklarımız sınırlı. Diğer tüm kaynaklarda olması gerektiği gibi finans konusunda da farkındalık kazanarak tasarruf bilincini yerleştirmek ve ortak geleceğimizi güvence altına alma yolunda hem bugüne hem de geleceğe yönelik önlem almak son derece önemli bir ihtiyaç artık.

Ülkemizdeki duruma baktığımızda, OECD’nin yetişkin becerileri araştırması kapsamındaki PIAAC 2018 raporunda, Türkiye’deki yetişkinlerin finansal okuryazarlık düzeyinin, araştırmaya katılan diğer 31 ülke arasında; Şili, İsrail, İspanya ve İngiltere ile birlikte en düşük finansal okuryazarlık düzeyine sahip ülkelerden birisi olduğu görülüyor.

Gündelik yaşamda finansal okuryazarlık

Temel gündelik yaşam becerilerinden ve ihtiyaçlardan başlarsak; alışverişte basit para hesabı yapmak, fatura okumak, bankamatikten veya internetten para transferi yapmak, döviz hesabı yapmak, faiz hesaplamak, gelir-gider tablosu oluşturmak (ki artık bunun için pek çok mobil uygulama da kullanıcılar için mobil uygulama mağazalarında mevcut), banka hesabı açıp mevduatını yönetmek, harcamaları önceliklendirmek, zor günler için bir kenara para ayırmak, kredi kartını; gelir ve ödeme gücü ile orantılı olarak kullanmak, aylık bütçe yapmak, temel finans kavramlarına aşina olmak, bir faturayı neye-ne kadar vergi verdiğini anlayarak okuyabilmek, parayı değerlendirmenin-biriktirmenin alternatif yollarını bilmek, artık tüm insanlar için gerekli olan temel yaşam becerileri arasında. Tüm bunların yanında, artık insanlar sadece günü yaşamada değil; emekliliklerini, yaşlandıkları zamana yönelik yatırımlarını, sağlık ve bakım ihtiyaçlarını planlamada da daha fazla sorumluluk almak durumundalar.

İnsanlar, alışkanlıklarını ebeveynlerinden ve çevrelerindeki diğer kişilerden gördükleri üzerinden oluşturuyor. Bu da faydalı davranışları ve tutumları kazandırmaya erken yaşlarda başlanması gerektiğini ortaya koyuyor.

Gençler, yetişkin hayatına katıldıklarında; birer vatandaş, tüketici, çalışan ve belki de işveren olarak finans ürün veya hizmetlerini kullanıyor. Ayrıca gençler, sadece finans ürünlerinde, hizmetlerinde ve piyasalarda; geçmişte, ebeveynlerinin hiç karşılaşmamış olduğu kadar karmaşık kavramlarla karşılaşıyorlar. Bu nedenle, çocuk ve gençlerin yetişkinlikten önce mutlaka temel finansal prensipleri ve uygulamaları öğrenmesi ve karmaşık finansal seçenekler arasından kendileri için en doğru olan tercihleri yapabilme yeteneği kazanması gerekiyor. Sadece sağlıklı ve gençken elde ettikleri gelirleri değil; yaşlandıkları zamanda kullanabilecekleri kişisel kaynakları, çocukluktan itibaren bilinçli bir şekilde kullanmasını ve geleceği seçeneklerinin farkında olarak planlamasını da gerekli kılıyor.

Eğitimde finansal okuryazarlık

Dünyada, çocuklara ve gençlere henüz ortak paydada tüm ülkelerin anlaştığı bir finansal okuryazarlık müfredatı oluşmamış durumda. Bu konuda hızlı adım atmak isteyen ülkeler, müfredatlarında farklı derslerin içine finansal okuryazarlık entegre ederek bu becerileri kazandırmaya çalışıyor. Örneğin; matematik derslerinde hayata dair örnekler üzerinden oluşturulan sorulara hem eleştirel düşünme hem de finansal kavramları dahil ediliyor.

Bazı ülkelerde ise, finansal okuryazarlık; aktif vatandaşlık, yaşam becerileri gibi derslerde veya okul dışı kulüp çalışmalarında, resmî program dahilinde olmayan destekleyici çalışmalar halinde yer alıyor.

Resmî kurumların yanında pek çok sivil toplum kuruluşu da tüm dünyada; çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin finansal okuryazarlık konusunda farkındalık ve beceri kazanmalarına yönelik programlar üretiyor; gerek yetişkinlere ve çocuklara doğrudan eğitimler veriyor, gerekse öğretmenlere bu konuda; bilgi, beceri, öğretim, yöntem ve araçlar sunarak eğitim ve mentorluk çalışmaları yürütüyor.

Öğretmen Akademisi Vakfı olarak biz de Garanti BBVA desteği ile hayata geçirdiğimiz 5 Taş Sosyal ve Finansal Liderlik eğitiminde, öğretmenlerin öncelikle finansal okuryazarlık eğitimi almalarını ve öğrencilerini şimdiden ortak küresel kalkınma ve iyi olma haline katkı sağlayacak beceriler kazandırmalarını destekliyoruz.

___

Burada yer alan yazılar, finansal bilgiler, birikim ve tasarruf önerileri, genel yorum ve tavsiyelerden oluşmakta olup yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım, birikim ya da tasarruf kararı verilmesi ve hareket edilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.