E-ticaret Nedir?

Hızlı ve pratik alışveriş talebimizin henüz internet bile ortada yokken karşılandığını biliyor muydunuz? World Wide Web’in (www) yani bildiğimiz haliyle internetin hayatımıza girdiği 1990’dan yaklaşık 30 yıl önce başlayan bir yolculuk bu. İlk örnek için 1960’lara, IBM’in bilgisayarlı bilet rezervasyonuna kadar gitmek mümkün. İlk çevrim içi alışveriş sistemiyle tanışmamız ise 1979’da oluyor. Bu sistem PC, televizyon ve telekom teknolojilerinin bir birleşimiydi. Sonra internet hayatımıza girdi ve dünyanın ilk online kitapçısı (1992), ilk güvenli çevrim içi satın alma deneyimi (1994) derken bugün bildiğimiz e-ticaret ekosistemine kadar geldik.

Peki gün aşırı ürün veya hizmet satın almak için başvurduğumuz bu dünyayı ne kadar tanıyoruz? E-ticaret nedir? Türleri, avantajları ve dezavantajları nelerdir, nasıl yapılır; gelin birlikte yakından inceleyelim.

İnternet aracılığıyla yapılan ticaret

E-ticaret, internet aracılığıyla yapılan ticaret işlemleridir. Basitçe ifade etmek gerekirse, çevrim içi ürün ve hizmet alım satımı anlamına gelir. Mağazaların sanal ortamda işleyen versiyonları gibi düşünebiliriz. Teknoloji günlük hayatımızın en uç noktalarına nüfuz ettikçe mahallemizin esnafları da bu sanal ortamda kendilerine çoktan yer edindi. Dahası sosyal medyadaki varlığımızın derinleşmesiyle birlikte bu platformlar ticaretin en güncel merkezi haline geldi.

Bu ticaret dünyasındaki işlemler; mobil alışveriş ve çevrim içi ödeme şifreleme dahil olmak üzere alıcılar ve satıcılar için çok çeşitli veri, sistem ve araçları kapsar. Satışı tamamlamak için arka planda para ve veri aktarımı gerçekleşir.

E-ticaret, insanların ürün ve hizmetleri satın alma ve tüketme şeklini değiştirdiği kadar küçük işletmelere varlıklarını duyurmaları için alan açtı, pek çok start up’ın doğmasına vesile oldu. Bireysel satıcılar giderek artan oranlarda kendi kişisel web siteleri veya sosyal medya hesapları aracılığıyla e-ticaret dünyasına giriş yapıyor. Peki ama nasıl? 

E-ticaretin türleri

Bireysel kullanıcılar olarak her ne kadar kendi satın alımlarımızla meşgul olsak da e-ticaret ekosistemi bir hayli engin. Dolayısıyla yapılan işlemler de sınıflara ayrılıyor. Bu sınıflandırmayı belirleyen temel çatı ise şu: Ticaretin tarafları, satılan ürün ve hizmetler, iş modelleri. Yakından bakalım, böylece her e-ticaret işleminizin hangi sınıfa girdiğini görebilirsiniz…

Taraflara göre e-ticaret türleri: B2C (Business to Consumer; yani işletmeler bireysel tüketicilere satış yapar. En yaygın modeldir), B2B (Business to Business; işletmeler yine işletmelere satış yapar), C2B (Consumer to Business; tüketiciler işletmelere satış yapar), C2C (Consumer to Consumer; tüketiciler diğer tüketicilere satış yapar), D2C (Direct to Consumer; doğrudan tüketiciye satış yapılır. Sosyal medya platformlarındaki satışlarla birlikte gelişen en güncel modeldir. Arada perakendeci, distribütör veya toptancı olmaz).

Satılan ürün ve hizmetlere göre e-ticaret türleri: Fiziksel ürünler (Giysi, ayakkabı, kozmetik, elektronik, spor, yeme&içme vb.), dijital ürünler (Video oyunları, yazılım, fotoğraf, müzik ve video, e-kitaplar vb.), hizmetler (online eğitimler, e-biletler, seyahat planlama, temizlik hizmetleri vb.).

İş modeline göre e-ticaret türleri: Perakende satış, toptan satış, drop shipping (Stoksuz satış olarak bilinir. Satıcı, depolamaya gerek kalmadan, bir tedarikçi vasıtasıyla ürününü doğrudan müşteriye ulaştırır. E-ticarete başlangıç için tercih edilen bir modeldir), abonelik (Bir ürün veya hizmetin düzenli ve otomatik tekrarlanması, yemek aboneliği gibi), private labeling (Özel marka/etiket; satıcılar dışarıda sadece kendileri için üretilen ürünleri yine kendi markaları altında satışa sunar, X marketinde satılan X markalı süt gibi), white labeling (Beyaz etiket; satıcı, üçüncü taraflarca üretilen ürün ve hizmetleri kendi markası altında satışa sunar).

E-ticaretin avantajları

• Kullanıcılar için her yerde ve günün her anında ulaşım kolaylığı, hızlı ve kolay sipariş
• Daha kişiselleştirilmiş deneyim
• Avantajlı fiyatlar, kampanya ve indirimler, seçenek çokluğu
• Yeni teknolojilere erişim
• Firmalar için yeni, potansiyel müşterilere kolay erişim; doğrudan erişim ve daha düşük işletme maliyetleri
• Start up’lar için düşük başlangıç maliyeti, büyüme imkânı
• Küresel pazarlara açılma imkânı
• Hızla büyüyen bir pazar

E-ticaretin dezavantajları

• Müşteriler için ürünü/hizmeti test etme ya da deneme seçeneği olmaması
• Sınırlı bire bir iletişim ve sınırlı müşteri hizmetleri
• Teknolojik aksaklıklar
• Lojistik ve sevkiyat zorlukları
• Veri güvenliğine dair endişeler

Teknik detayları öğrendikten, artıları ve eksileri hakkında fikir edindikten sonra “Bu işte ben de varım” diyorsanız, e-ticaret nasıl yapılır, birkaç ipucu verelim…

E-ticaret nasıl yapılır?

Bunun için öncelikle satacağınız ürün ya da hizmeti belirlemelisiniz. Hedef kitlenizi seçmeli, onu iyi analiz etmeli ve sunacağınız ürünü/hizmeti bu kitleye göre karakterize etmelisiniz. Rakiplerinizi araştırmalı; üretimden nakliyeye olası maliyetlerinizi hesap etmelisiniz. Kullanacağınız ödeme yöntemleri, iş birliği yapacağınız tedarikçiler, kargo anlaşmaları gibi ayrıntılar da bu aşamada göz önünde bulundurulması gerekenlerden.

Markanızı oluşturduktan sonra iş modelini seçmeli, (varsa) gerekli izinler için başvuru yapmalısınız. Bir sonraki aşamada ürünlerinizi/hizmetinizi hangi e-ticaret platformunda satışa çıkaracağınıza karar vermelisiniz. Markanızı ön plana taşıyacak hikâye ve tasarımlara da karar verdikten sonra tüketicilerin karşısına çıkmaya hazırsınız.

Türkiye’de e-ticaret her geçen yıl büyüyor

Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan “Türkiye'de E-Ticaretin Görünümü Raporu-2023", Türkiye’de e-ticaretin geldiği nokta hakkında önemli doneler içeriyor. Rapora göre, 2023 yılında Türkiye’de e-ticaret hacmi bir önceki yıla göre %115 artarak 1,85 trilyon TL’ye (yaklaşık 78 milyar dolar) ulaştı. İşlem sayısı ise yine bir önceki yıla göre %22,25 artarak 5,87 milyar adet seviyelerine çıktı. Bakanlığın 2024 beklentisi de oldukça dikkat çekici. Ticaret Bakanlığı, Türkiye’de e-ticaret hacminin 2024 yılı sonunda 3,4 trilyon TL’ye ulaşacağını öngörüyor. İşlem sayısı tahmini ise 6,67 milyar adet. 

Türkiye’nin 2023 e-ticaret performansında öne çıkan diğer verileri şöyle sıralamak mümkün:

• 2019 yılında, e-ticaret hacminin genel ticaret hacmine oranı %10,1 idi. Bu oran yıllar içinde büyük bir artış kaydederek 2023 yılında %20,3’e ulaştı.
• E-ticaret hacminin %51’ini mal ticareti, %49’unu ise hizmet ticareti oluşturdu.
• E-ticaret hacminden en büyük payı alan ilk üç sektör sırasıyla; 233 milyar TL ile beyaz eşya ve küçük ev aletleri, 135 milyar TL ile elektronik ve 127 milyar TL ile giyim, ayakkabı ve aksesuar sektörleri oldu.
• İstanbul, Kayseri, Çorum, İzmir ve Kocaeli, e-ticarete uyumu en yüksek olan iller olarak ön plana çıktı.
• Pazaryerlerinde e-ticaret faaliyeti yürüten işletme sayısı 540 bine yaklaştı. Kendi sitesinden veya mobil uygulamasından e-ticaret faaliyetinde bulunan ETBİS’e kayıtlı işletmelerin sayısı 35 bini aştı.
• E-ticaret yapan işletmelerin %76’sı şahıs şirketi, %21’i limitet şirket ve %3’ü anonim şirket olarak ölçümlendi. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya, e-ticaret faaliyetinde bulunan işletmelerin en çok bulunduğu ilk 5 il olarak öne çıktı.
• E-ticaret faaliyetinde bulunan şahıs şirketi sahiplerinin %70,5’i erkek, %29,5’i ise kadın olarak kayıtlara geçti. Yaş dağılımına bakıldığında ortalamanın 25-44 yaş arası olduğu görüldü.
• Kasım ayında e-ticaret hacmi yıl genelindeki aylık ortalamaların %50 üstünde seyretti. Yıl bazında bakıldığında en yüksek işlem yapılan günler, kasım ayı kampanyalarının etkisiyle 11 Kasım ve Öğretmenler Günü olan 24 Kasım oldu.
• E-ticaret üzerinden en fazla harcamayı 29 yaşındaki tüketiciler yaptı. E-ticaret hacminin yarısından fazlasını da 25-36 yaş aralığındaki tüketicilerin yaptığı alışverişler oluşturdu.
• Sipariş platformları arasında en çok mobil uygulamalar tercih edildi. İşlem sayısı bakımından %91; işlem tutarı bakımından ise %80 oranında mobil uygulama kullanıldı.
• Gün içindeki saat aralıklarına göre dağılımına bakıldığında en fazla işlem (%43), 18.00-00.00 arasındaki 6 saatlik zaman diliminde gerçekleştirildi.

• Giyim, ayakkabı ve aksesuar sektöründe; ayakkabı, gömlek, mont ve ceket, pantolon, elbise.
• Elektronik sektöründe; cep telefonu, dizüstü bilgisayar, televizyon, ağ sistemleri, masaüstü bilgisayar.
• Beyaz eşya ve küçük ev aletleri sektöründe; airfryer ve fritöz, klima, mutfak ve yemek aletleri, çamaşır makinesi, buzdolabı.
• Gıda ve süpermarket sektöründe; meyve ve sebze, çay ve demleme içecek, et, deniz ürünleri, yumurta, kahve.
• Yemek sektöründe; hamburger, kebap, pizza, pide, döner, tatlı, dondurma.